Waarheen met de ouderenzorg?

In het op 7 februari gepubliceerde artikel in het Eindhovens Dagblad “Heimwee naar het bejaardenhuis” hekelt redacteur Chris Paulussen de sluiting van de verzorgingshuizen. En terecht! De aanleiding voor zijn artikel zijn de klachten over de Zorgcentrale Eindhoven. Het is zeer de vraag of het hierbij zal blijven want volgens het rapport “Oud en Zelfstandig” van de commissie “Toekomst zorg thuiswonende ouderen” zijn er rigoureuze maatregelen nodig om de ouderenzorg uitvoerbaar te houden. De grens is bereikt zo stelt deze door het kabinet ingestelde commissie onder leiding van Wouter Bos. En snel ook! Het is al lang geen vraagstuk meer van alleen de partijen in de zorg, zo staat er. Het is een maatschappelijk vraagstuk waaraan iedereen zijn bijdrage moet leveren, met name ook de ouderen zelf. Het gaat niet aan om de kosten van de huisvesting en van het huishouden (waaronder huishoudelijke hulp) voor bewoners van het verpleeghuis standaard door de overheid te laten betalen. In plaats daarvan dient huur te worden betaald. En dient men ook de huishoudelijke kosten zelf te gaan betalen. Zoals ze dat ook deden voor ze werden opgenomen. Alleen de kosten van de persoonlijke zorg zijn voor de overheid; alleen daarvoor is men verzekerd…
Overigens krijgen verpleeghuizen steeds meer het karakter van een hospice, zo staat er. Al diverse jaren komen mensen zieker dan voorheen binnen en is de verblijfsduur korter. Ook zullen er straks nauwelijks nog activiteiten in die tehuizen plaatsvinden en zullen mantelzorgers meer moeten meehelpen. Met de aantekening dat deze laatste groep, de 20-65 jarigen, behoorlijk sterk in aantal afneemt.

Woningaanpassing
Bovenstaande is maar één voorbeeld van de voorstellen en suggesties van de commissie Bos, om de zorg betaalbaar te houden. Of de zorg ook beter zal worden wordt betwijfeld. De commissie spreekt over versobering!
Een ander voorbeeld is de woningaanpassing; de woning geschikt maken voor bewoning door ouderen. Ook dat vindt de commissie geen zaak van de overheid. Wanneer er een kind geboren gaat worden richt iedereen een babykamer in. Op eigen kosten. Geen mens die er aan denkt dat de overheid dit dient te betalen. Later wordt het een speelkamer en daarna een studeerkamer. Ook weer op eigen kosten. En waarom zou de overheid dan de aanpassing van een woning dienen te betalen als mensen ouder worden? Zelf betalen door je eigen huis op te eten, zo luidt een suggestie.

Nieuwbouw
Dat er meer seniorenwoningen gebouwd moeten worden, wordt al tientallen jaren gepredikt. Ziet U ze? Dat kan eigenlijk ook niet als je in het rapport van de Taskforce Wonen en Zorg (samenwerkingsorgaan van landelijke koepels van huurders en verhuurders, zorgaanbieders, VNG en ministerie VWS) leest, dat ruim acht van de tien gemeenten geen woonzorgvisie hebben gericht op ouderen. Daar kunnen de ouderen m.i. niet op wachten. Ook hier zijn onorthodoxe maatregelen nodig. Zoals bijvoorbeeld in Eindhoven. Daar zijn in een jaar tijd honderden woningen voor studenten en jongeren gebouwd. Tijdelijke woningen weliswaar, voor zo’n 30 jaar. Waarom gebeurt dat niet voor ouderen??? Die willen toch kleiner wonen. En bij elkaar om elkaar te helpen, wat meer dan ooit nodig zal zijn.

Meer samenwerken
Ook dat lees en hoor je al vele jaren. Zonder dat er daadwerkelijk echt iets structureel gebeurt. Tot op de dag van vandaag concurreren de instellingen en zorgorganisaties meer met elkaar dan dat ze samenwerken. Maar ze kunnen ook niet anders. Ze zitten in het systeem dat hen de kop kost als ze er uit stappen.

Kop in het zand
Wie het niet wil geloven, en dat zijn er velen, raad ik aan toch eens te gaan googlen. Over 10 jaar zijn er 600.000 75-plussers meer. Ongeveer 2 miljard in totaal, waarvan een half miljoen 85-plussers. Van hen is 60% structureel afhankelijk van zorg en verpleging. In de komende 20 jaar vindt er bovendien een verdubbeling van mensen met dementie plaats.
In elke straat, aldus Henk Nies, hoogleraar beleid en organisatie van de zorg aan de VU te Amsterdam, wonen straks twee of drie mensen met dementie. Probeert u zich eens voor te stellen welke consequenties dat heeft op alle terreinen van het leven; dus ook buiten de directe zorg om.

Digitaliseren
Het enige lichtpuntje van een oplossing wat de commissie “Toekomst zorg thuis voor ouderen” aangeeft is digitaliseren; e-health met een goed Nederlands woord. Hoewel dat maar traag van de grond komt. De ouderen zullen, zo staat er, veel meer gebruik moeten gaan maken van digitale technologieën. Ouderen gaan zich inderdaad meer interesseren voor het gebruik van de laptop en I-pad e.d. Dat betekent evenwel niet dat er niet altijd relatief veel ouderen zullen zijn die persoonlijke zorg en ondersteuning nodig hebben.

Nationaal plan
Het grootste probleem is momenteel dat nauwelijks iemand in het hier geschetste doemscenario gelooft. Velen, met name ouderen, denken zelfs dat de zorg de komende jaren (nog) beter zal worden. Maar meer geld is niet mogelijk zo klinkt het van alle kanten en mocht er meer geld komen, er is geen personeel genoeg. Er gaan overigens al weer stemmen op ze uit het buitenland te halen.
Eigenlijk zou er een groot nationaal plan moeten komen om de zorg te reorganiseren.
Zoals dat met het klimaat gebeurt zegt Henk Nies.
Weet U, het gaat niet om de zorg zelf. In ons land is die van hoog niveau; zorgverleners doen meer dan hun best. HET probleem is de organisatie van de zorg. Die vraagt om een dusdanig reorganisatie dat de zorgverleners in collegiaal overleg daadwerkelijk het gezamenlijk belang boven het eigen belang kunnen stellen, dat zij ondanks hun afkomst als één team kunnen werken met in feite de patiënt c.q. cliënt als hun opdrachtgever. Zo’n reorganisatie betekent keuzes maken, prioriteiten stellen, financieringen vastleggen enz. Dat is voor zorgorganisaties een onmogelijke opgave. De politiek zal het roer moeten overnemen. Daar zullen -op korte termijn- rigoureuze en pijnlijke beslissingen voor nodig zijn. En ja, daar zullen de zorgvragers, u en ik, niet bij ontzien kunnen worden. Of wachten we tot er eerst ongelukken gebeuren?

Geldrop, 13 februari 2020
Cor de Poorter